Miałem ostatnio do czynienia z gatunkiem ślimaka słodkowodnego, który jest w naszych warunkach osiedleńcem ostatniego stulecia. Pochodzi prawdopodobnie z południowych części Europy, ale zasłaniam się podobieństwem prawdy, ponieważ dość wcześnie gatunek ten opisany został z Ameryki Północnej i potem bili się taksonomowie, czyje było mojsze. A tymczasem gatunek, nie zważając na taksonomiczne spory, rozszerzał swój zasięg na tyle skutecznie, że w niektórych miejscach zdominował zamieszkiwane środowiska. Jeśli ktoś miał lub ma akwarium prawdopodobnie nie uniknie spotkania z nim przy okazji na przykład zakupu roślin do akwarium.
Rozdętka zaostrzona Physa acuta Draparnaud, 1805 jest słodkowodnym ślimakiem płucodysznym z rzędu nasadoocznych (Basommatophora) z rodziny Physidae reprezentowanej w Polsce przez trzy gatunki, w tym dwa rodzime: rozdętka pospolita Physa fontinalis (L.) i zawijka pospolita Aplexa hypnorum (L.). Przyjmuje się, że zwiększanie zasięgu omawianego gatunku związane jest z akwarystyką, ponieważ pierwsze notowania na ogół związane były ze zbiornikami o zaburzonym reżimie termicznym, najczęściej o podgrzewanej wodzie zrzutami z elektrociepłowni lub zakładów przemysłowych albo w stawach ogrodów botanicznych. Sprowadzanie wodnych roślin, czy to na potrzeby ogrodów, czy też akwarystyki, prowadzi do zawleczeń słodkowodnych gatunków, i taką drogą prawdopodobnie podróżowała nasza rozdętka. Jest to ślimak średniej wielkości, którego musza osiąga rozmiary ok. 8-16 mm wysokości i 6-10 mm szerokości. Wierzchołek muszli jest wyraźnie zaznacza się w obrysie muszli, skrętka stanowi mniej więcej jedną trzecią wysokości muszli (u naszej Physa fontinalis skrętka jest stępiona i składa się z mniejszej ilości skrętów, zresztą kiedyś o niej napiszę osobny tekścik). Co bardzo ważne, a co dotąd przemilczałem nieopatrznie: ślimaki tej rodziny mają muszle lewoskrętne (pozwala to bardzo szybko odróżnić formy młodociane od młodocianych błotniarkowatych). Ujście muszli rozdętki zaostrzonej zaopatrzone jest w białawe zgrubienie (wargę), krawędź jest zaostrzona. Muszla jest żółtawa, brązowawa lub czerwonawobrunatna, połyskująca (ale mniej niż Ph. fontinalis), delikatnie prążkowana, jak na ślimaka słodkowodnego stosunkowo grubościenna. Próbując wydobyć żywego ślimaka pęsetą trzeba się uzbroić w cierpliwość - opanowanie łapania ślimaków wodnych pęsetą nie jest najłatwiejsze (obłe i gładkie muszle wyskakują jak pestki z palców;), a do tego Physidae to najszybsze z naszych ślimaków (!) i gorąco polecam obserwację poruszania się tych ślimaków na przykład w akwariach. Moje obserwacje nie są co prawda nazbyt obfite, ale kilkoma chciałbym się podzielić.
Rozdętka zaostrzona jest ślimakiem szybkim. Wystarczy spojrzeć na budowę jej nogi: wąska, klinowata, ostro zakończona. Porusza się bardzo sprawnie po przedmiotach zanurzonych w wodzie i po roślinach. Często wychodzi ponad lustro wody, potrafi również pełzać po jej powierzchni. Nie zaobserwowałem ruchów strząsających, które widziałem u pozostałych rozdętkowatych, ale pewnie i ona to potrafi.
Jest to gatunek niezwykle żywotny i plenny. W ciągu trzech tygodni zdominowały niewielkie akwarium (30l), do którego trafiły albo jako oseski, albo jako kokony jajowe na roślinie akwaryjnej. W każdym razie musiały być na tyle małe, że przez pierwsze trzy tygodnie były niewidoczne. W ciągu następnych trzech tygodni zaczęły pojawiać się kokony jajowe, łącznie zebrałem ich dwadzieścia cztery złogi. Dorosłych osobników zebrałem podobną ilość. Najbardziej rozwinięty kokon jajowy umieściłem w 70% alkoholu i ku mojemu ogromnemu zdziwieniu po tygodniu zaobserwowałem pod binokularem, że embriony w tym zakonserwowanym kokonie są żywe. Podobnego nie zaobserwowałem przy młodszych kokonach, dlatego obserwację powinienem powtórzyć, ale wydaje mi się ona całkiem ciekawa. Tłumaczy ona podawane w literaturze dane o odporności gatunku na zanieczyszczenia chemiczne wody. Poza tym można wyczytać, że Ph. acuta toleruje temperaturę nawet 40C, która jest przecież letalną dla większości malakofauny słodkowodnej. Wynika z tego bardzo praktyczna przesłanka dla akwarystów: przegrzanie wody nie doprowadzi do wytępienia niechcianych ślimaków z tego gatunku. Jeśli chodzi o jego zwalczanie to oczywiście najlepiej wyłapywać na bieżąco żywe osobniki i kokony i poprosić do pomocy jakiegoś drapieżnego ślimaka, np. Anentome helena, który powinien się w kilka tygodni rozprawić z niechcianym gościem. Przy tej okazji przypomnienie: nigdy nie wolno organizmów z akwarium wypuszczać do naturalnych środowisk. Dotyczy to również takiego rozwiązania, jak spływ kanalizacją. Dla wielu gatunków niedogodność związana z pływaniem w kolektorach kanalizacyjnych nie jest dostateczną przeszkodą w dotarciu do nowych środowisk, a straty mogą być ogromne. Wyzbierane ślimaki z akwarium powinny być uśmiercone i jest to bardziej humanitarne rozwiązanie niż wypuszczanie do stawiku lub rzeczki...
Chociaż pierwsze moje spotkania z tym gatunkiem związane były z akwarystyką, znam go i ze środowisk naturalnych, wcale nie zaburzonych termicznie. Spotkać go można na przykład w rzece Ner na tzw. Stawach Stefańskiego w Łodzi czy w Parku na Zdrowiu w tejże. Znam ją też z Tyńca koło Krakowa i bodajże z Rybnika (tego nie jestem pewien, ale odszczekam jeśli się myliłem).
Jeśli ktoś dysponuje ciekawymi obserwacjami na temat biologii tego gatunku, to serdecznie zapraszam do dzielenia się nimi. Myślę, że może to być bardzo ciekawy gatunek do biologii eksperymentalnej, oczyma wyobraźni widzę te dziesiątki magisterek napisanych na podstawie prowadzonych w laboratoriach obserwacjach...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz