Poczwarówka szorstka - Columella aspera Waldén, 1966

Spośród trzech gatunków rodzaju Columella Westerlund 1878 (Sylommatophora: Vertiginidae), w Polsce występują trzy: edentula, columella i aspera. Prawdopodobnie, bo z edentula i columella to jest jakieś zamieszanie systematyczne. Z tym, że Columella columella objęta jest w Polsce ochroną gatunkową. Najpospolitsza jest prawdopodobnie poczwarówka bezzębna Columella edentula (Draparnaud, 1805), którą mnie się udaje wypatrzeć nadzwyczaj rzadko. Co innego jest z poczwarówką szorstką Columella aspera Waldén, 1966, którą - w sensie ilościowym - znam bardzo dobrze. Kilka razy już wspominałem o tym gatunku, dziś troszkę więcej, bo jest i okazja.
Byłem ostatnio w lesie w Sulejowskim Parku Krajobrazowym. To sosnowy bór, który często nawiedzałem w dziecięcych i młodzieńczych latach. Często chodziłem tam na grzyby lub jagody, a w ostatnich latach do listy dołączam jeszcze poczwarówki.
Kilka dni temu wybrałem się na jagody, z nadzieją jednak, że uda mi się wypatrzeć również poczawrówki. Udało się, choć w zdecydowanie mniejszej ilości, niż zakładałem. W sumie udało mi się znaleźć cztery dorosłe osobniki i jednego maluszka.
Poczwarówka szorstka Columella aspera Waldén, 1966 jest jednym z później opisanych europejskich gatunków ślimaków lądowych, opisanym zresztą przez szwedzkiego malakologa na podstawie okazów z Polski. Pięćdziesiąt lat to wystarczający czas, aby opatrzyć się z gatunkiem i częściej go rozpoznawać. Nie można wykluczyć, że wiele z opisanych wcześniej stanowisk Columella edentula odnosi się właśnie do poczwarówki szorstkiej. Jest to gatunek występujący w lasach i na łąkach, raczej o kwaśnym podłożu (acidofilny), w zdecydowanie mniej wilgotnych miejscach niż poprzedni z przedstawicieli Columella. Ja znam go wyłącznie z miejsc, gdzie rośnie Vacinum myrtilus L., czyli pospolita czarna jagoda lub borówka czarna, zależy jak kto zwie. W każdym razie zdarzało się, że przy okazji zbioru jagód (borówek czarnych) przynosiłem i po 150 poczwarówek. Właśnie stamtąd, czyli z Sulejowskiego Parku Krajobrazowego (między miejscowościami Koło i Proszenie) oraz poza granicami SPK w lasach między Proszeniem a Rakowem (lasy przylegające do drogi S8) znam najwięcej stanowisk tego gatunku. Wiktor w kluczu z 2004 roku wspomina o kilkunastu stanowiskach na Pomorzu, w Wielkopolsce, na Kujawach, Podlasiu i Beskidzie Wschodnim, zaznaczając jednocześnie, że może występować na terenie całego kraju. I ja się ku temu przychylam, choć nie wiem, czy nie na wyrost. W każdym razie jeśli w jakimś sosnowym lesie na kwaśnych piaszczystych glebach na krzaczkach borówki znajdzie się poczwarówkę można ją oznaczać jako C. aspera z większym prawdopodobieństwem, że to ona, a nie edentula. 
W rzeczywistości wcale nie jest łatwo te dwa gatunki odróżnić od siebie. Profesjonaliści podają wzory plam na płaszczu odpowiadające ułożeniu gonad (Pokryszko 1987), ale największa różnica odnosi się do mikrorzeźby muszli: w przypadku poczwarówki szorstkiej żeberkowanie powierzchni jest dużo wyraźniejsze, widoczne już pod niewielkim powiększeniem.
Muszla Columella aspera dochodzi do 2,8 mm wysokości i 1,4 szerokości, czyli jak na polskie warunki nic nadzwyczajnego. Jest w zarysie walcowata, dość krępa, delikatnie prążkowana, brązowawa lub czerwonawa. Ujście jest okrągłe w zarysie, pozbawione zębów i listewek, dołek osiowy wąski i głęboki. Ciało ślimaka szaro-popielate.
Nie wiem, kiedy następnym razem wybiorę się w tamte rejony, natomiast polował będę wtedy na poczwarówkę szorstka in situ, żeby zrobić jej zdjęcie w miejscu, w którym żyje. Dotychczas nie udało mi się zaobserwować jej pełzającej po łodyżkach zwanych jagodzinami. A bardzo bym chciał przyjrzeć się jej jeszcze bliżej.

Poczwarówka szorstka Columella aspera Walden, 1966

Las w Sulejowskim Parku Krajobrazowym

Borówka czarna Vaccinum myrtilus L.